Górsk i Stary Toruń

 

Górsk jest dość rozległą miejscowością, położoną 11 km na zach. od Torunia.
 
W 1233 r. po raz pierwszy nazwa Gorzk, odnosząca się to tutejszej wyspy wiślanej, jest wymieniana w dokumencie lokacyjnym Torunia, w którym jest ona przekazana Toruniowi jako jego uposażenie.

Wieś założona w 1346 r. podlega komturstwu toruńskiemu. W 1457 r. została nadana przez króla Kazimierza Jagiellończyka miastu Toruniowi, stanowiąc jego własność wchodzącą w skład terytorium miejskiego Torunia aż do rozbiorów. W administracji kościelnej Górsk należał do sąsiedniej parafii w Starym Toruniu. Jednak w XVI w. tamtejszy kościół popadł w ruinę, a Górsk przyłączono do parafii staromiejskiej św. Janów w Toruniu. Rozwój protestantyzmu spowodował wybudowanie w 1613 r. pod patronatem i z inicjatywy Rady miejskiej toruńskiej w Górsku kościoła ewangelickiego p.w. Świętego Krzyża (faktycznie budowę kościoła sfinansował Daniel Esken, należący do jednej z najbogatszych rodzin patrycjuszowskich Torunia). Po zniszczeniach w czasie najazdu Szwedów w 1628 r. został odbudowany; istnieje w takiej postaci do dzisiaj. Po II wojnie światowej ludność wyznania ewangelickiego opuściła Górsk, a kościół przyłączono najpierw do parafii Wniebowzięcia NMP w Toruniu, a w 1953 r. parafię usamodzielniono.

19 października 1984 r. w Górsku funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa dokonali porwania ks. Jerzego Popiełuszki. Wydarzenie to upamiętnia stosowny pomnik-krzyż.

Kościół w skromnym stylu barokowym, salowy, od zachodu sygnaturka zwieńczona barokowym hełmem. Wnętrze nakryte stropem płaskim z polichromią z 1694 r. wykonaną przez Hansa Tiedemana z Torunia. Cenna chrzcielnica późnoromańska z ok. 1230 r. Ołtarz w formach późnorenesansowych, barokowa ambona z końca XVII w.

Leżący w sąsiedztwie Górska Stary Toruń jest miejscem, w którym w 1231 r. osiedlili się Krzyżacy po sprowadzeniu ich przez księcia mazowieckiego Konrada na Ziemię Chełmińską, zakładając tutaj - przy przeprawie przez Wisłę - gród warowny pod nazwą Thorun (Toruń). Owa wiślana przeprawa funkcjonowała już od VII/VIII w., a od południa (od Kujaw) prowadziła do niej droga wzdłuż uchodzącej do Wisły Strugi Zielonej (zwanej też Wierdzelewą). Przeprawa ta była obwarowana ostrokołami i zasiekami, a na południowym (kujawskim) brzegu Wisły leżała przy niej miejscowość Wierdzelew (dziś nieistniejąca). Tędy biegł ważny szlak z południa do Ziemi Chełmińskiej i Prus, tędy też przeprawili się pierwsi Krzyżaycy.

Zobacz więcej o Starym Toruniu tutaj.