Pałuki
Ważnym regionem turystycznym województwa kujawsko-pomorskiego są Pałuki, charakteryzujące się dużą atrakcyjnością zarówno krajoznawczą, jak i wypoczynkową.
Pałuki, będąc odrębnym regionem historyczno-geograficznym i etnograficznym, należą, obok Kujaw i Wielkopolski, do najstarszych polskich terenów osadniczych, o czym świadczą liczne wykopaliska archeologiczne z okresu kultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza z Biskupinem w roli głównej.
Pałuki, będąc odrębnym regionem historyczno-geograficznym i etnograficznym, należą, obok Kujaw i Wielkopolski, do najstarszych polskich terenów osadniczych, o czym świadczą liczne wykopaliska archeologiczne z okresu kultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza z Biskupinem w roli głównej.
Geografia
Pałuki zajmują południowo-zachodnią część województwa i podobnie jak Bory Tucholskie i Krajna nie wchodzą w całości w jego granice; zachodnia część Pałuk leży w województwie wielkopolskim. Dokładne granice tego regionu, bliskiego kulturowo Wielkopolsce i Kujawom, są trudne do wyznaczenia, ale przyjmuje się, że zajmuje on obszar na zachód od Kujaw i na południe od Krajny i leży między rzekami Noteć i Wełna. Pałuki znajdują się więc w powiecie żnińskim, południowej (lewobrzeżnej) części powiatu nakielskiego i północno-zachodniej części powiatu mogileńskiego. Według natomiast podziału fizyczno-geograficznego obszar ten leży w części Pojezierza Gnieźnieńskiego.Nazwa Pałuki po raz pierwszy była wzmiankowana w XIV wieku, a od nazwy krainy wziął się średniowieczny ród rycerski Pałuków. Pochodzenie nazwy tłumaczy się łukowatym, czyli pagórkowatym terenem, poprzecinanym licznymi jeziorami, wokół których rosną podmokłe łąki.
Etnografia
Region zamieszkiwany jest przez ludność etniczną Pałuczan, a ich kultura ludowa wyróżnia się drewnianym budownictwem podcieniowym, meblarstwem, sakralną rzeźbą w kapliczkach, strojem z bogatym haftem na tiulu, odrębnymi pieśniami i tańcami. Folklor pałucki zbliżony jest do folkloru Wielkopolski, Kujaw i Krajny, z którymi region graniczy. Najsilniejsze powiązania ma jednak z Wielkopolską, co wyraża się przede wszystkim w gwarze i strojach ludowych. Kulturę i sztukę ludową Pałuczan prezentuje Pałucka Izba Muzealna w Kcyni oraz Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie.
Więcej o etnografii Pałuk tutaj.
Więcej o etnografii Pałuk tutaj.
Atrakcje turystyczne
Przez Pałuki prowadzi jeden z najbardziej znanych szlaków turystycznych w Polsce - Szlak Piastowski, należący do największych atrakcji turystycznych. Na Pałukach wyznaczają go miejscowości: Lubostroń, Żnin, Wenecja, Biskupin, Gąsawa, Marcinkowo, Mogilno czyli miejsca będące głównymi ośrodkami turystycznymi tego regionu. Spośród nich wyróżnia się Biskupin, którego podstawowym walorem jest zrekonstruowana osada obronna z okresu kultury łużyckiej z około 650-550 roku p.n.e. Biskupin jest jednym z najlepiej rozpoznanych grodów pradziejowych w Europie. Jest to najsłynniejszy polski rezerwat archeologiczny i jednocześnie muzeum, który został w 1994 roku wpisany na Listę Pomników Historii RP jako jeden z dwóch (obok Torunia) ośrodków w województwie. Na terenie rezerwatu prowadzone są również prace nad rekonstrukcją technik pradziejowych (tkactwo, garncarstwo, ciesiołka) oraz rozpoczęto eksperymentalną hodowlę tzw. konika polskiego i owcy wrzosówki.
Ożywiony na czas sezonu turystycznego Biskupin oferuje turystom równie atrakcyjny dojazd do osady. Jak co roku można do niej dotrzeć zabytkową kolejką wąskotorową z Wenecji lub ze Żnina albo tramwajem konnym. Skorzystać można także z turystycznych rejsów statkiem "Diabeł Wenecki" po jeziorze Biskupińskim.Kolejka wąskotorowa w 2001 roku została przejęta przez starostwo powiatowe w Żninie pod pieczą Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji. Kursuje kilka razy dziennie od maja do września na trasie 12 km pomiędzy Żninem a Gąsawą, przez Wenecję i Biskupin. Podróż ze Żnina do Biskupina trwa około 40 min (do Wenecji - 27 min., Gąsawy - 50 min). Kolejką można przebyć część Szlaku Piastowskiego.
Największym miastem i jednocześnie tradycyjną stolicą Pałuk i powiatu jest Żnin, będący jednocześnie ośrodkiem turystyki wypoczynkowej i krajoznawczej. Poza takimi atrakcjami turystycznymi jak wspomniane wcześniej: Muzeum Ziemi Pałuckiej oraz początkowa stacja kolejki wąskotorowej do Wenecji, Biskupina i Gąsawy, miasto posiada kilka innych walorów krajoznawczych.Jednym z ważniejszych etapów trasy kolejki wąskotorowej jest Wenecja, wieś w gminie Żnin, położona między trzema jeziorami, z racji wodnego bogactwa przypomina włoską Wenecję (stąd nazwa). Znajdują się tu m.in. ruiny XIV-wiecznego zamku kasztelana nakielskiego Mikołaja Nałęcza, zwanego "krwawym diabłem weneckim", z którym łączy się legenda. W pobliżu ruin i stacji kolejki znajduje się Muzeum Kolei Wąskotorowej.
Docelowym punktem trasy kolejki jest wieś gminna Gąsawa, o historii sięgającej 1145 roku, znana z historii jako miejsce zjazdu w 1227 roku książąt polskich dla ustanowienia dziedzictwa dzielnic ustanowionych testamentem Bolesława Krzywoustego. Najciekawszym obiektem zabytkowym jest natomiast drewniany kościół barokowy św. Mikołaja z 1674 roku.
Pozostałymi miejscami pałuckiego odcinka Szlaku Piastowskiego są: Lubostroń i Mogilno. Mogilno jest miastem powiatowym na pograniczu Pałuk, Wielkopolski i Kujaw i należy do najstarszych grodów. Miasto powstało przy opactwie benedyktynów wzniesionym po 1065 roku, który dziś stanowi największy walor krajoznawczy Mogilna. Zespół klasztorny należy do najstarszych w Polsce, został zbudowany w drugiej połowie XI wieku w stylu romańskim, przebudowano go w stylu gotyckim i barokowym; dziś należy do najcenniejszych zabytków w województwie kujawsko-pomorskim. Ponadto w mieście znajduje się późnogotycki kościół św. Jakuba z XVI wieku.
Lubostroń słynie natomiast z jednego z najpiękniejszych w Polsce pałaców klasycystycznych z końca XVIII wieku, wzniesionego w typie willi palladiańskiej, na rzucie kwadratu z trzykondygnacyjną rotundą pośrodku.Do innych ciekawych ośrodków krajoznawczych Pałuk, poza Szlakiem Piastowskim, należą miejscowości powiatu nakielskiego, m.in.: Kcynia, dawny gród książęcy z 1086 roku, w którym na uwagę zasługują: późnogotycki kościół św. Michała Archanioła z 1631 roku z obronnymi basztami, dawny barokowo-klasycystyczny zespół karmelicki z kościołem z 1780 roku, dworek z pierwszej połowy XIX wieku, a także Pałucka Izba Muzealna, regionalne muzeum gromadzące zabytki kultury Pałuk; Szubin z kościołami: gotyckim św. Marcina z XIV/XV wieku, drewnianym barokowym św. Małgorzaty z 1748 roku, a także ruinami zamku gotyckiego starostów królewskich z XIV/XV wieku; Łabiszyn, miasto w powiecie żnińskim, gdzie główną uwagę skupia kościół NMP z 1761 roku, zbudowany na miejscu poprzedniego pochodzenia późnoromańskiego oraz barokowy zespół poklasztorny reformatów z lat 1687 i 1720.
W krajobrazie wiejskim wyróżniają się liczne wiatraki, jako zabytki techniki i działalności gospodarczej, np. młyn wodny na Noteci w Chobielinie w powiecie nakielskim, z połowy XIX wieku, a także liczne zespoły dworskie czy pałacowe, głównie w powiecie żnińskim, np. w Chomiąży Szlacheckiej, Grochowiskach Szlacheckich, Górkach Dąbskich, Marcinkowie, Ustaszewie, Wenecji, a przede wszystkim w Lubostroniu.
Arkadiusz Skonieczny
Ostatnia modyfikacja 09-12-2023 10:59
