Walory turystyczne Torunia
Walory turystyczne to zespoły elementów środowiska przyrodniczego oraz elementów pozaprzyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowania turysty. W turyzmie podstawowy i tradycyjny podział walorów turystycznych to:
- walory wypoczynkowe
- walory krajoznawcze, inaczej: poznawcze (kulturowe i przyrodnicze)
- walory specjalistyczne
Walory turystyczne stanowią podstawowy motyw przyjazdu do danej miejscowości / na dany obszar. Z kolei różne walory realizują różne motywy przyjazdu, dlatego współcześnie najwłaściwszego podziału walorów turystycznych dokonuje się z punktu widzenia celów i motywów przyjazdu na:
- walory poznawcze: przyrodnicze / pozaprzyrodnicze (antropogeniczne): dóbr kultury, kultury ludowej, współczesnych osiągnięć
- walory etniczne (np. zabytki sztuki militarnej, budowle pałacowe, obiekty sakralne, miejsca ważnych wydarzeń historycznych i martyrologii, świadectwa kultury duchowej, miejsca związane z wybitnymi osobistościami)
- walory ambicjonalne
- walory religijne
- walory służbowe
- walory wypoczynkowe
- walory zdrowotne
W Toruniu dominują walory poznawcze, zwłaszcza kulturowe o wysokich w skali międzynarodowej wartościach historycznych i artystycznych. Poza tym duże znaczenie mają także walory etniczne, religijne, służbowe.
Walory turystyczne obok infrastruktury turystycznej (zagospodarowania turystycznego) są czynnikami wpływającymi na stopień atrakcyjności turystycznej, która z kolei decyduje o pozycji w klasyfikacjach atrakcyjności turystycznej miejscowości.
Klasyfikacja miejscowości i obiektów krajoznawczych w Polsce
W Polsce pierwsza klasyfikacja atrakcyjności turystycznej miejscowości i obiektów została dokonana w 1965 r. przez Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki ("Wykaz i klasyfikacja miejscowości turystycznych w Polsce"). Klasyfikacja ta obowiązywała na mocy Uchwały Prezydium GKKFiT nr 5/65 z dn. 4 lutego 1965 r. Na podstawie analiz ok. 2000 miejscowości wytypowano 768 miast, wsi oraz pojedynczych obiektów w trzech grupach:
1) o znaczeniu międzynarodowym,
2) o znaczeniu ogólnokrajowym,
3) o znaczeniu lokalnym.
Podział tych miejscowości wg pełnionych przez nie funkcji turystycznych i znaczenia obejmował miejscowości krajoznawcze, krajoznawczo-wypoczynkowe i wypoczynkowe.
W tej klasyfikacji Toruń znalazł się w grupie o znaczeniu międzynarodowym.
Kilka lat później, w 1971 r. Zakład Zagospodarowania Turystycznego GKKFiT opracował klasyfikację miejscowości do celów długofalowego resortowego programu zagospodarowania przestrzennego Polski ("Plan kierunkowy zagospodarowania turystycznego Polski"). Tutaj za zasadnicze kryterium uznano rangę i wielość walorów turystycznych w poszczególnych miejscowościach, które wpływają na czas zwiedzania tychże miejscowości uwzględniający zainteresowania przeciętnego turysty.
Wytypowano 425 miejscowości i pojedynczych obiektów, które podzielono na trzy grupy:
1) wielkie centra krajoznawcze (Toruń, Warszawa, Kraków, Trójmiasto, Wrocław, Poznań, Szczecin, Lublin)
2) ośrodki krajoznawcze
3) mniejsze zespoły i pojedyncze obiekty.
W 1979 r. pod kierunkiem Romany Przybyszewskiej-Gudelis Instytut Turystyki rozszerzył ww. klasyfikację i do grupy najwyższej - wielkich centrów krajoznawczych dołączył dwa kolejne ośrodki: Łódź i Górnośląski Okręg Przemysłowy. Wielkie Centra Krajoznawcze stały się np. kryterium ustanowienia obowiązku wynajmowania lokalnego miejskiego przewodnika turystycznego na podstawie ustawy o usługach turystycznych z 1997 r. i rozporządzenia do niej.
Kolejnym opracowaniem nawiązującym do "Wykazu i klasyfikacji..." z 1965 r. była ukończona w 1974 r. Wstępna klasyfikacja miejscowości turystycznych w Polsce, której ostateczną wersję przedstawiono w opracowaniu pt. "Klasyfikacja turystyczna miejscowości iterytorialnych jednostek administracyjnych w Polsce" w 1977 r.
Na potrzeby projektowanego atlasu turystycznego (w ramach prac nad kompleksową klasyfikacja atrakcyjności turystycznej Europy Środkowej i Wschodniej) została opracowana w 1993 r. klasyfikacja atrakcyjności turystycznej Polski w aspekcie zagranicznej turystyki przyjazdowej autorstwa autorytetów: B. Mikułowskiego i J. Wyrzykowskiego. Zastosowano tu trzystopniowe gwiazdkowe oznaczenia atrakcyjności turystycznej >>>
Toruń na tle pozostałych wielkich centrów krajoznawczych Polski
Wielkie centra krajoznawcze to miasta lub zespoły miast powiązanych ze sobą funkcjonalnie lub przestrzennie, które stanowią przedmiot szczególnych zainteresowań turystycznych ze względu na bogactwo i międzynarodową rangę artystyczno-historyczną walorów krajoznawczych, turystycznych, dóbr kultury i dziedzictwa historycznego, obiektów historii najnowszej i współczesnej działalności człowieka, charakter wielkomiejskości, wysoki poziom usług rozrywkowych i handlowych.
Szczególne znaczenie ma tutaj wysoka atrakcyjność turystyczna walorów krajoznawczych występujących w wielkich centrach krajoznawczych, wyrażająca się względami estetycznymi i dydaktycznymi, unikatowością walorów, ich wielkością i związaną z nimi historią, znaczeniem dla historii architektury, nowoczesnością rozwiązań technicznych.
Zadaniem wyodrębnienia wielkich centrów krajoznawczych jest m.in. ukierunkowanie zainteresowań turystów w stronę obiektywnie stwierdzonych wartości szczególnie cennych i znaczących w skali międzynarodowej.
Wszystkie wielkie centra krajoznawcze Polski zostały ujęte na Liście Pomników Historii RP, a niektóre najcenniejsze na Liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Dominujące w wielkich centrach walory krajoznawcze, zwłaszcza kulturowe o wysokich w skali międzynarodowej wartościach historycznych i artystycznych, dzieli się na dwie podstawowe grupy:
A. walory krajoznawcze kulturowe:
A1 - muzea i rezerwaty archeologiczne
A2 - zabytki architektury
A3 - ruiny
A4 - muzea etnograficzne, skanseny i ośrodki twórczości ludowej
A5 - muzea sztuki i zbiory artystyczne
A6 - muzea biograficzne
A7 - muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe
A8 - obiekty historyczno-wojskowe
A9 - miejsca i pomniki martyrologii
A10 - zabytki działalności gospodarczej i techniki
A11 - współczesne imprezy kulturalne
A12 - miejsca pielgrzymkowe
B. walory krajoznawcze przyrodnicze:
B1 - osobliwości fauny i flory
B2 - skałki i grupy skalne
B3 - wąwozy, doliny i przełomy rzeczne
B4 - wodospady, źródła i wywierzyska
B5 - jaskinie i groty
B6 - głazy narzutowe, głazowiska
B7 - zabytkowe parki
B8 - muzea i zbiory przyrodnicze
B9 - ogrody zoologiczne
B10 - ogrody botaniczne
B11 - punkty widokowe
| Wielkie centrum krajoznawcze | Walory kulturowe | Walory przyrodnicze |
| Gdańsk | A1, A2, A4, A5, A7, A8, A10, A11 | B7, B9, B10 |
| Kraków | A1, A2, A4, A5, A6, A7, A8, A10, A11, A12 | B2, B8, B9, B10 |
| Poznań | A1, A2, A4, A5, A7, A8, A9, A11 | B8, B9, B10 |
| Toruń | A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8, A10, A11, A12 | B7, B8, B9, B10 |
| Warszawa | A1, A2, A4, A5, A6, A7, A8, A9, A10, A11 | B7, B8, B9, B10 |
| Wrocław | A1, A2, A4, A5, A7, A11 | B7, B8, B9, B10 |
Bulwar Filadelfijski nad Wisłą, widok z mostu im. marsz. J. Piłsudskiego, w tle mosty: kolejowy im. E. Malinowskiego, drogowy im. gen. E. Zawackiej
Toruń to miasto o niezwykle różnorodnych, wysokiej klasy walorach i atrakcjach turystycznych – od światowej rangi licznych zabytków architektury, przez wysokiego poziomu zabytki sztuki artystycznej (witrażownictwo, złotnictwo, snycerka, malarstwo i in.), obiekty militarnej XIX-wiecznej wielkiej Twierdzy Toruń, atrakcje astronomiczne, sztukę współczesną, niecodzienne walory przyrodnicze, rekreacyjne, kontakt miasta z Wisłą, po kulturę i budownictwo ludowe zgromadzone w dwóch, a prawie trzech parkach etnograficznych.
Analiza walorów turystycznych wg Głównego Urzędu Statystycznego
Analizując walory turystyczne miast i powiatów w Polsce Główny Urząd Statystyczny bierze pod uwagę dane statystyczne m.in. z zakresu bazy noclegowej, kultury i dziedzictwa narodowego oraz przyrodniczych obszarów chronionych. Na podstawie tego został stworzony wskaźnik WAK okreslający atrakcyjność turystyczną w zakresie turystyki kulturowej.
Po wyliczeniu dla poszczególnych miast i powiatów wskaźnika WAK, zawierającego elementy: liczbę osób zwiedzających muzea i instytucje paramuzealne, liczbę zabytków nieruchomych oraz wyodrębnioną grupę zabytków, które powstały przez XVI wiekiem, liczbę pielgrzymów, liczbę obiektów na prezydenckiej liście Pomników Historii i Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, liczby miejsc na widowni w stałych salach teatrów i instytucji muzycznych oraz liczby uczestników imprez masowych, uwzględniono wpływ zasobów i walorów powiatów otaczających, a następnie powtórnie skorygowano wskaźnik stosując poprawkę transgraniczną.
Prezentowane w tablicy powyżej najwyższe wartości wskaźnika atrakcyjności kulturowej (dla powiatów z dziesiątej - górnej grupy decylowej), wyliczone w sposób opisany powyżej, obrazują istotne zróżnicowanie pod względem wartości wskaźnika, jak dominację powiatów z województw mazowieckiego, małopolskiego i dolnośląskiego.
Warto zauważyć, że o ile w pewnym stopniu wartości niektórym powiatom województwa dolnośląskiego i małopolskiego dodało sąsiedztwo liderów – Krakowa i Wrocławia, to posiadają one także istotne własne zasoby kulturowe. Z kolei powiaty województwa mazowieckiego zlokalizowane w pobliżu Warszawy w zdecydowanie większym stopniu skorzystały na jej sąsiedztwie, bowiem (z wyjątkiem powiatu grodziskiego) żaden z występujących w tej grupie powiatów samodzielnie nie uzyskałby wysokiej wartości wskaźnika atrakcyjności kulturowej.
Wśród powiatów z górnej grupy decylowej przeważają powiaty ziemskie (25), ale warto podkreślić, że w pierwszej dziesiątce jest osiem miast na prawach powiatu. Powiaty ziemskie zyskują na wskaźniku liczby zabytków (np. kłodzki, nyski, świdnicki, żarski), zwiedzających muzea (np. wielicki i oświęcimski) i liczbie pielgrzymów (np. wadowicki –Kalwaria Zebrzydowska). Wskaźnik liczby pielgrzymów bardzo silnie wpłynął na wartość WAK dla Częstochowy (Jasna Góra). Podkreślić również trzeba, że składniki wskaźnika atrakcyjności kulturowej, takie jak liczba uczestników imprez masowych czy liczba miejsc w teatrach premiują miasta na prawach powiatu. Warto podkreślić dominującą pozycję liderów: Warszawy i Krakowa oraz bardzo wyraźną trzecią lokatę Wrocławia.
Kolejne cztery pozycje z bardzo podobną wartością WAK zajmują Gdańsk i Toruń oraz powiaty ziemskie krakowski i wielicki, które obok własnych zasobów korzystają z bliskości bogatych zasobów kulturowych Krakowa.
GUS stosuje również inne wskaźniki: WAS (wskaźnik atrakcyjności w kontekście środowiska naturalnego), WAB (wskaźnik atrakcyjności biznesowo-hotelowej). Sumując wszystkie 3 wskaźniki (WAK, WAS, WAB) otrzymujemy pełny obraz atrakcyjności turystycznej powiatów i miast - wskaźnik WAT.
Zdecydowanymi liderami atrakcyjności turystycznej są dwa największe miasta i stolice Polski: Warszawa (od 1596 r.) i Kraków (do 1596 r.), dla których źródłem atrakcyjności są przede wszystkim walory kulturowe. Kolejne 3 lokaty zajmują powiaty górskie woj. małopolskiego: tatrzański, nowosądecki i nowotarski, które obok bogatych zasobów własnych, nie tylko środowiskowych, ale i kulturowych, zyskują dodatkowo na wzajemnej bliskości i bogatych zasobach środowiskowych i kulturowych na Słowacji, tuż za granicą. Kolejne dwie lokaty zajmują Wrocław (6) i pow. kłodzki (7) najwyżej lokowane w woj. dolnośląskim, które jest szczególnie bogate w zasoby kulturowe, wysoką lokatę zajmuje także pow. jeleniogórski (10). Spośród powiatów nadmorskich najwyższą pozycję ma Gdańsk (8), który swoją atrakcyjność czerpie zarówno z walorów kulturowych, jak i nadmorskiego położenia. Kolejne pod względem atrakcyjności z powiatów nadmorskich są powiaty kołobrzeski (18) i słupski (19), które także dysponują innymi walorami poza nadmorskim położeniem.
Warto również zwrócić uwagę na niedoceniane do tej pory górskie powiaty: bieszczadzki (11), leski (13), sanocki (16) i żywiecki (15), których wysoka lokata jest wynikiem bardzo wysokiej pozycji według wskaźnika atrakcyjności środowiskowej WAS (lokaty między 1 a 9). Dodatkowym atutem w ich przypadku jest również bliskość atrakcyjnych turystycznie obiektów na Słowacji. Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej aż 9 należy do woj. małopolskiego, w tym aż 4 są wśród 5 najwyżej lokowanych powiatów i miast na prawach powiatów.
Obok wymienionych już liderów atrakcyjności turystycznej: Warszawy, Krakowa i Wrocławia oraz również wysoko notowanego Gdańska na uwagę zasługuje również wysoka pozycja Poznania (17) i Torunia (21).
| Lp | Miasto | WAT | WAK | WAS | WAB |
| 1 (1) | Warszawa | 41,7 | 58,4 | 5,3 | 81,0 |
| 2 (2) | Kraków | 36,5 | 52,3 | 5,7 | 66,5 |
| 3 (6) | Wrocław | 19,8 | 32,0 | 2,8 | 29,5 |
| 4 (8) | Gdańsk | 18,7 | 23,0 | 8,7 | 30,4 |
| 5 (17) | Poznań | 15,0 | 20,0 | 3,4 | 28,1 |
| 6 (21) | Toruń | 13,3 | 22,4 | 5,5 | 10,5 |
| 7 (28) | Jelenia Góra | 12,7 | 13,4 | 11,2 | 14,3 |
| 8 (33) | Katowice | 12,2 | 18,9 | 2,6 | 17,7 |
| 9 (35) | Szczecin | 11,4 | 9,4 | 12,8 | 12,5 |
| 10 (37) | Sopot | 11,0 | 9,5 | 8,5 | 19,0 |
Toruń to:
-
- jeden z największych i najważniejszych ośrodków turystyki kulturowej w Polsce, uznany za jedno z kilku Wielkich Centrów Krajoznawczych Polski, wpisany na Listę Pomników Historii RP
-
- wielka historia i znaczące wydarzenia historyczne
-
- historia stosunków polsko-krzyżackich i Krzyżaków na ziemiach polskich
-
- światowej klasy monumentalne zabytki gotyckie, renesansowe, barokowe
-
- niepowtarzalna atmosfera średniowiecznego miasta uznanego przez UNESCO za Światowe Dziedzictwo Kultury
-
- genius loci dawnej potęgi gospodarczej i politycznej jednego z największych, najbogatszych i autonomicznych miast Rzeczypospolitej przedrozbiorowej
-
- wielkiej rangi historyczne dzieła sztuki artystycznej
-
- wielkie postaci historyczne, z Mikołajem Kopernikiem na czele
-
- tłumne i tętniące życiem do późnych godzin klimatyczne uliczki staromiejskie
-
- niepowtarzalne krajobrazy z zapierającą dech w piersiach nocną iluminowaną panoramą nadwiślańską
-
- tradycja i namacalna spuścizna hanzeatyckiego miasta
-
- dziesiątki bogatych muzeów, w których interaktywnie możesz spędzić czas
-
- słynne od XIII w. toruńskie pierniki – nie tylko je tu kupisz, ale własnoręcznie możesz zrobić
-
- wielki, unikatowy w skali europejskiej zespół XIX-wiecznej Twierdzy Toruń
-
- miejsce, gdzie trzeba być
-
- miasto nad wodą: wyrosłe na drodze wodnej Wisły umożliwiającej torunianom od XIII w. prowadzenie europejskiej wymiany handlowej i kulturalnej >>>
-
- kosmos i astronomia na wyciągnięcie ręki
-
- parki, ogrody i aktywny wypoczynek oraz niemal dzika przyroda i odpoczynek w rezerwacie niemal w środku miasta
-
- miasto dwóch zamków dwóch rożnych państw
-
- rozległe bulwary nadwiślańskie, będące łącznikiem miasta z Wisłą i ulubionym miejscem spacerów, wypoczynku i godzin spędzonych nad wodą
Zobacz też:
Arkadiusz Skonieczny
Data publikacji: 24-02-2014
Ostatnia modyfikacja 07-11-2016 00:32
